Zvezdarska šuma

Park-šuma Zvezdara nalazi se na istoimenoj Beogradskoj opštini. Ovo atraktivno izletište prostire se na površini od oko 137 ha, od čega je 21 ha uređen kao park. Prosečna starost vegetacije iznosi oko 50 godina. Danas najveći deo park-šume čine čiste ili mešovite vrste drveća (bagrem, crna i kanadska topola, američki jasen, gorski javor, beli jasen, hrast, crni i beli bor, i dr.), kao i šumsko i ukrasno šiblje. Osnovna funkcija Zvezdarske šume je unapređenje životne sredine i optimizacija ekoloških uslova u gradu (poboljšanje mikroklimatskih uslova, prodor svežeg vazduha do centralnog gradskog tkiva, protok vazdušnih strujanja za provetravanje grada).
Zvezdara je nedovoljno istraženi arheološki lokalitet praistorijskog doba. Iz kasnijeg perioda, na grebenu brda, postoje ostaci i spratovi Laudonovog šanca, izgrađenog u austrijsko-turskom ratu 1717. godine po naređenju Eugena Savojskog. Šanac je obnovljen u ratu 1789. godine, od strane maršala Laudona, po kome je i dobio ime, a koristili su ga i Karađorđevi vojnici, prilikom osvajanja Beograda u Prvom srpskom ustanku.
Posle Prvog svetskog rata na ovoj lokaciji su bile utrine, vinogradi i mnoge ciglane. Kada je tridesetih godina XX veka na vrhu brda sagrađena Opservatorija počelo je pošumljavanje, koje je intenzivirano u periodu posle 1945. godine, u toku dobrovoljnih radnih akcija. Uloga ovog novog šumskog kompleksa bila je delimično i zaštita Beograda od vetra (košave).
Danas Zvezdara u pejsažu grada deluje kao dominantni zeleni masiv, naročito istaknut u odnosu na deo grada pored Dunava i saglediv sa raznih tačaka u gradu i mnogih viših kota na periferiji. Dominanatni položaj i relativno velika nadmorska visina čine da se sa platoa i grebena Zvezdare može sagledati široka panorama grada, sa Avalom u zaleđu i predelom preko Dunava. Naročito vredne vizure mogu se sagledati sa kote 273, kod kafane "Beli bagrem" i "Vrh Beograda".
Ovaj park trenutno nudi prirodan i prijatan ambijent za odmor i rekreaciju - staze za šetnju, rekreativne zelene površine, biciklističke staze, igrališta za decu, teren za mini golf, boćanje i sl.

Astronomska opservatorija (1929-1931), koja danas uživa status spomenika kulture, delo je poznatog arhitekte Jana Dubovia. Pored opservatorije ističu se i druge specijalizovane ustanove: Institut "Mihajlo Pupin" (naučno-istraživački centar), dečiji centar "Zvezdani gaj", Gradska bolnica (podignuta 1936 godine sredstvima iz zadužbine Nikole Spasića), sedam malih stadiona - FK "29. Novembar", FK "Zvezdara", FK "Mladi proleteri", u severozapadnom delu). Pored ograde ove bolnice nalazi se Trećepozivačka česma, koja se zvala i Bulbuderska česma, jer je sagrađena na izvoru Bulbuderskog potoka. Podignuta je 1915. godine, palim trećepozivcima na Varovnici, a obnovljena je 1927. godine. Danas je ova česma spojena sa gradskim vodovodom i uživa predhodnu zaštitu.
Park-šuma Zvezdara je danas oštećena sečom drveća zbog nelegalne (pretežno individualne stambene) izgradnje. Zbog toga je 2007. godine gradska vlada donela odluku o proširenju Zvezdarske šume ka severu i jugu, i konačnom povezivanju sa Ada Hujom i Šumicama, putem parkova ili avenija kako bi se formirao Beogradski zeleni pojas.
Iako Zvezdarsku šumu zovu još i «pluća Beograda» jer donosi vazduh u Beograd i štiti Karaburmu od erozije i kliženja zemljišta, ona još uvek nije proglašena za zaštićeno prirodno dobro.
www.zelenibeograd.org.rs